Z tygodniowym opóźnieniem Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw. Projekt został przedłożony przez Ministra Środowiska. Zakłada on usprawnienie funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi przez zwiększenie kontroli oraz selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.
Zmiany dotyczące odpadów komunalnych
Gminy będą objęte zwiększoną kontrolą, pod kątem systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, tak jak i firmy odbierające odpady komunalne. Gminy nie będą się już mogły rozliczać ryczałtowo z podmiotem odbierającym odpady komunalne. Będzie to możliwe po określeniu płatności przez gminy za odbiór odpadów tylko w odniesieniu do masy odpadów przekazanych do przetwarzania.
Nie będzie już konieczności przekazywania odpadów komunalnych do instalacji w ramach jednego regionu, co potencjalnie zapobiegnie zmowom cenowym i praktykom monopolistycznym oraz podniesie konkurencyjność firm odbierających odpady.
Zlikwidowano wymóg określania regionów gospodarki odpadami komunalnymi w wojewódzkich planach gospodarki odpadami (WPGO), a zamiast regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych będą „instalacje komunalne”. Nie będzie więc obowiązku regionalizacji w zakresie przetwarzania bioodpadów, niesegregowanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania i z procesów mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania.
Zmiany w opłatach za odpady komunalne
Możliwe będzie zmniejszenie opłat za gospodarowanie odpadami ze środków finansowych, pochodzących ze sprzedaży zebranych selektywnie surowców wtórnych i produktów przygotowanych do ponownego użycia, co zachęci większą liczbę mieszkańców do segregacji odpadów.
Dwukrotnie wzrośnie stawka opłaty za odbieranie odpadów zmieszanych, dzięki temu stawki opłat za śmieci posegregowane i nieposegregowane będą bardziej realne. Stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi w gminach oraz w związkach międzygminnych będą bardziej elastyczne, jeśli chodzi o możliwość korzystania z kryteriów różnicujących te stawki. Właściciele nieruchomości korzystający z przydomowych kompostowników, którzy zagospodarowują w nich bioodpady, będą zwolnieni z części opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
Zasady ustalania ryczałtowej stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi z domku letniskowego lub innej nieruchomości używanej w celach rekreacyjno-wypoczynkowych w końcu ulegną zmianie. Rada gminy określi dla nich stawkę ryczałtową za rok od nieruchomości w wysokości maksymalnie 10% przeciętnego, miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem. Natomiast opłata dla rodzinnych ogrodów działkowych ma być ustalana jak dla nieruchomości, które nie są zamieszkałe, ale powstają na nich odpady komunalne.
Doprecyzowano kwestię opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadku śmierci mieszkańca, przez umożliwienie składania korekty deklaracji zmniejszającej wysokość opłaty wstecz.
Pozostałe zmiany dotyczące odpadów
Zasada „zanieczyszczający płaci” nabierze realnych kształtów, ponieważ umożliwi niezwłoczne usuwanie odpadów przez stosowne organy ochrony środowiska, gdy zagrożone będzie życie czy zdrowie obywateli – na koszt posiadacza odpadów.
Wytwórca odpadów niebezpiecznych będzie odpowiedzialny za gospodarowanie odpadami od momentu ich wytworzenia aż do ich ostatecznego odzysku (procesy R1-R11, a także proces przygotowania do ponownego użycia) lub ostatecznego unieszkodliwienia (procesy D1-D12).
W przypadku stwierdzenia nieważności, uchylenia czy wygaśnięcia decyzji dotyczącej gospodarowania odpadami, stosowana będzie procedura usuwania skutków prowadzonej działalności, podobnie jak w przypadku cofnięcia decyzji z zakresu gospodarowania odpadami. Ograniczy to problem zalegania odpadów będących zagrożeniem dla życia lub zdrowia ludzi oraz środowiska.
Kary za gospodarowanie odpadami niezgodne z przepisami będą zaostrzone do 1 mln zł, m.in. w zakresie transportu odpadów, ich magazynowania oraz monitoringu wizyjnego.
Za składanie nieprawdziwych oświadczeń o spełnianiu warunków prowadzenia działalności przez podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli, w chwili składania wniosku o wpis do rejestru działalności regulowanej, będzie grozić kara w wysokości 10 tys. zł.
Opłata recyklingowa za torby zakupowe z tworzywa sztucznego będzie od 2020 r. rozszerzona o te grubsze – powyżej 50 µm. Przedsiębiorcy prowadzący jednostki handlu detalicznego czy hurtowego, oferujący te torby, będą musieli wpisać się do rejestru Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami do końca 2019 r.
Uszczegółowiono przepisy dotyczące kontroli pojazdu przewożącego odpady oraz opłaty wnoszonej przez transportującego za usunięcie, strzeżenie i przechowywanie pojazdu wraz z odpadami w miejscu wyznaczonym w WPGO (w przypadku ujawnienia naruszeń).
Posiadacze odpadów będą solidarnie odpowiadać za nieusunięcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania czy magazynowania.
Wyłączono obowiązek uzyskania decyzji marszałka województwa o uznaniu substancji lub przedmiotu za produkt uboczny dla produktów powstałych z przetworzenia drewna (takich jak kora, strużyny, odziomki pomanipulacyjne, wałki połuszczarskie, trociny, wióry, zrębki, zrzyny, szczapy oraz inne pochodzące z przetworzenia tych produktów, w tym brykiety i pelety), które są mechanicznie przetworzonym, naturalnym surowcem drzewnym, niezawierającym żadnych innych substancji.
Przywrócono 3-letni okres magazynowania odpadów. Jedynie odpady niebezpieczne, odpady palne, niesegregowane odpady komunalne i pochodzące z przetworzenia odpadów komunalnych będą mogły być magazynowane do 1 roku.
Kontrolerzy z wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska będą musieli mieć dostęp do nagrań z wizyjnego systemu kontroli w czasie rzeczywistym u przedsiębiorcy magazynującego czy składującego następujące rodzaje odpadów palnych:
- Paliwo alternatywne oraz odpady przeznaczone bezpośrednio do produkcji takiego paliwa.
- Papier oraz tektura.
- Tekstylia.
- Odpady wielkogabarytowe, z wyłączeniem odpadów metali.
- Tworzywa sztuczne, w tym folia, a także opony oraz inne odpady z gumy.
- Drewno i odpady drewnopochodne.
- Odpady pochodzące z przetwarzania odpadów komunalnych, z wyłączeniem odpadów pochodzących z termicznego przetwarzania odpadów.
- Odpady wielomateriałowe, złożone z materiałów, o których mowa w pkt 2, 3, 5 lub 6.
Dla zakładów zakwalifikowanych jako stwarzające zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (zakład o dużym ryzyku, zakład o zwiększonym ryzyku) nie będzie obowiązku wykonania operatu przeciwpożarowego i przeprowadzenia kontroli przez komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej na potrzeby uzyskania decyzji w zakresie gospodarki odpadowej.
Monitoring wizyjny oraz ustanowienie zabezpieczenia roszczeń dla odpadów w przypadku ich magazynowania czy składowania nie będą dotyczyć działalności związanej z popiołem, żużlem, gipsem i wydobytej w trakcie robót budowlanych niezanieczyszczonej gleby lub ziemi. Natomiast wysokość zabezpieczenia roszczeń dla odzysku polegającego na wypełnianiu terenu niekorzystnie przekształconego będzie wyliczana inaczej – jako iloczyn stawki oraz masy odpadów przewidywanych do przetworzenia w ciągu roku. W terminie 2 miesięcy trzeba będzie (w przypadku już posiadanych decyzji) złożyć wniosek o wydanie postanowienia określającego formę i wysokość zabezpieczenia roszczeń.
Ponadto zmieniono przepisy dotyczące oświadczeń o cofniętych zezwoleniach i o niekaralności, które należy składać do wniosków o zezwolenie na zbieranie lub przetwarzanie odpadów, a także zmieniono przepisy dotyczące odmowy wydania zezwolenia. W przepisach przejściowych doprecyzowano, że w takich przypadkach uwzględnia się administracyjne kary pieniężne i wyroki sądu (te po 5 września 2018 r.).
Wiele powyższych rozwiązań realizuje zalecenia zawarte w Krajowym planie gospodarki odpadami do 2022 r. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że projektowane przepisy zostaną uchwalone jeszcze w lipcu 2019 r., co wynika z harmonogramu prac Sejmu i Senatu, mają wejść w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, z wyjątkami.
Autor: Fundacja Razem dla Środowiska