W określonych przypadkach inwestor, na końcowych etapach procesu inwestycyjnego, może być zobligowany do wykonania analizy porealizacyjnej – opracowania, które ma zestawić ze sobą przewidywane oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska planowanego przedsięwzięcia z rzeczywistym oddziaływaniem po jego zrealizowaniu. Celem analizy poinwestycyjnej jest sprawdzenie, czy zrealizowane przedsięwzięcie nie powoduje przekroczenia standardów jakości środowiska oraz wymagań określonych w wydanej decyzji.
Kiedy należy wykonać analizę poinwestycyjną?
Obowiązek wykonania analizy porealizacyjnej może być nałożony w:
- Decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (DoŚU) wydanej po przeprowadzeniu oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, na podstawie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (UOOŚ), jeśli w wyniku przeprowadzonej oceny stwierdzona jest konieczność utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania, nałożenie obowiązku przeprowadzenia analizy poinwestycyjnej jest obligatoryjne.
- Decyzjach wymienionych w art. 72 ust. 1 pkt 1, 10, 14 i 18 oraz art. 82 ust. 1 pkt 4b UOOŚ, czyli w wydanej na podstawie:
- Prawa budowlanego:
- decyzji o pozwoleniu na budowę,
- decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego (a od 19 września 2020 r. projektu zagospodarowania działki lub terenu albo projektu architektoniczno-budowlanego),
- decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych;
- ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych – decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej;
- ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego – decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego;
- ustawy o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych – decyzji o pozwoleniu na realizację inwestycji;
- ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących – decyzji o pozwoleniu na prace przygotowawcze;
- Prawa budowlanego:
- Decyzji o pozwoleniu na budowę, wydawanej dla przedsięwzięcia innego niż przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, jeśli może ono potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest związane z ochroną tego obszaru.
Obowiązek wykonania analizy poinwestycyjnej jest nakładany przez organ właściwy do wydania ww. decyzji w ich treści. W praktyce, najczęściej mamy do czynienia z analizami porealizacyjnymi, o których mowa w pkt 1, toteż organem tym najczęściej jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta.
Wraz z nałożeniem obowiązku wykonania analizy poinwestycyjnej, organ określa jej zakres i termin jej przedstawienia oraz wskazuje inne organy, którym również należy ją przedstawić. W zależności od zakresu inwestycji oraz charakteru jej oddziaływań na środowisko, termin na wykonanie analizy porealizacyjnej może wynosić od kilku miesięcy do kilku lat po zrealizowaniu przedsięwzięcia. Wśród organów, którym także należy dostarczyć analizę poinwestycyjną, wskazywany najczęściej jest regionalny dyrektor ochrony środowiska i organy właściwe do wydania pozwoleń środowiskowych (np. pozwolenia zintegrowanego, pozwolenia na emisję do powietrza), takie jak marszałek województwa czy starosta.
Najczęściej obowiązek ten jest nakładany na inwestora, gdy mamy do czynienia z dużym przedsięwzięciem, co do którego zachodzą podejrzenia, że oddziaływanie na środowisko, mimo przedstawienia dowodów w postaci obliczeń i modelowań, może być znaczne lub gdy na etapie inwestycji ciężko z całą pewnością określić wielkość tych oddziaływań. Innym powodem nałożenia obowiązku wykonania analizy porealizacyjnej mogą być uwarunkowania wynikające z lokalizacji przedsięwzięcia, np. na obszarze chronionym. Niemniej jednak nie ma jednoznacznych przepisów, które wskazywałyby, w jakich przypadkach zalecane będzie przeprowadzenie analizy poinwestycyjnej, a w jakich nie, w związku z czym wszystko zależy od opinii organu wydającego daną decyzję.
Co powinna zawierać analiza porealizacyjna?
Analiza poinwestycyjna służy dokonaniu porównania ustaleń zawartych w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko i w DoŚU (czy innych decyzjach, o których mowa powyżej, w których obowiązek analizy został nałożony), w szczególności ustaleń dotyczących przewidywanego charakteru oraz zakresu oddziaływania i planowanych działań zapobiegawczych z rzeczywistym oddziaływaniem oraz działaniami podjętymi dla jego ograniczenia. Szczegółowy zakres analizy porealizacyjnej określany jest przez organ odpowiednio do zakresu przedsięwzięcia i charakteru jego oddziaływań na środowisko. Niemniej jednak często w ramach analizy porealizacyjnej należy wykonać i przedstawić wyniki pomiarów, które pozwolą ocenić rzeczywiste oddziaływanie oraz porównać je do założeń przedstawianych w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (lub na obszar Natura 2000) i decyzjach inwestycyjnych czy DoŚU. Zakres wymaganej analizy poinwestycyjnej często nie odnosi się do całości oddziaływań opisywanych w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, a skupia się na jednym lub dwóch najistotniejszych typach oddziaływań, np. emisji substancji do powietrza czy emisji hałasu.
W przypadku zidentyfikowania różnic między założeniami przedstawianymi w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko lub wymaganiami określonymi w decyzji a rzeczywistym oddziaływaniem ważne jest, aby analiza porealizacyjna uwzględniała również komentarz do tych różnic wraz z oceną ich istotności oraz ewentualnych skutków. Jeżeli z analizy poinwestycyjnej wynika, że dla przedsięwzięcia konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania, do analizy powinna być załączona, poświadczona przez właściwy organ, kopia mapy ewidencyjnej z zaznaczonym przebiegiem granic obszaru, na którym jest konieczne utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania.
Co grozi za niewykonanie analizy poinwestycyjnej?
Jeżeli obowiązek wykonania analizy porealizacyjnej został określony w powyższych decyzjach, a zobowiązany do tego adresat decyzji nie wywiązuje się z realizacji obowiązku, grozi mu kara pieniężna w wysokości od 5000 zł do 1 mln zł. Kara ta wynika z art. 136a ust. 1 UOOŚ. Karę tę w drodze decyzji wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, biorąc pod uwagę liczbę i wagę naruszeń.
Jeżeli inwestor nie dopełni obowiązku związanego z dostarczeniem analizy porealizacyjnej, zgodnie z art. 162 §2 Kodeksu postępowania administracyjnego, może mu zostać cofnięta wydana wcześniej decyzja środowiskowa czy inwestycyjna. Zgodnie z przywołanym przepisem, organ administracji publicznej, który wydał decyzję, może ją uchylić, jeżeli została ona wydana z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności, a strona nie dopełniła tych czynności w wyznaczonym terminie. Może się to okazać dużym problem i wiązać się np. ze wstrzymaniem decyzji o oddaniu do użytkowania nowo wybudowanego obiektu lub instalacji, bezpośrednio powiązanych z danym przedsięwzięciem, lub z innymi komplikacjami dotyczącymi prawnego umocowania się zrealizowanej inwestycji.
Autor: Fundacja Razem dla Środowiska