Tworzywa sztuczne są powszechnie wykorzystywane w codziennym życiu oraz gospodarce. Uniwersalne właściwości tego materiału znalazły zastosowanie w wielu branżach: spożywczej, medycznej, budowlanej, motoryzacyjnej itp. Inżynieryjne zastosowanie tych materiałów z jednej strony przyczynia się do ograniczenia emisji dwutlenku węgla (poprzez zmniejszenie emisyjności pojazdów czy ocieplanych budynków), a z drugiej strony ich rosnące zastosowanie powoduje powstawanie dużych ilości odpadów. Powszechnie znany jest ich negatywny wpływ na stan środowiska przyrodniczego, głównie wód powierzchniowych.
Problem globalny! Uniwersalizm kontra odpowiedzialność za recykling
W Unii Europejskiej (UE) potencjał recyklingu odpadów z tworzyw sztucznych pozostaje w dużej mierze niewykorzystany. Ponowne użycie i recykling zużytych tworzyw sztucznych jest bardzo niski, szczególnie w porównaniu z innymi materiałami, takimi jak papier, szkło lub metale.
W odpowiedzi na ten problem, UE przyjęła 16 stycznia 2018 r. strategię odnoszącą się do potrzeby recyklingu tworzyw sztucznych, która stanowi jeden z elementów przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym (A European Strategy for Plastics in a Circular Economy). Głównym celem strategii o odpadach z tworzyw sztucznych jest założenie, że do 2030 r. wprowadzane na rynek opakowania z tworzyw sztucznych będą nadawały się do recyklingu, tym samym nastąpi zmniejszenie jednorazowego wykorzystania tych wyrobów. Cele przyjęte w strategii o odpadach z tworzyw sztucznych uwzględniają stosowanie zrównoważonych materiałów oraz potrzeby naprawy, recyklingu czy ponownego wykorzystania. Oprócz aspektu ochrony środowiska, strategia o odpadach z tworzyw sztucznych ma przyczynić się do zwiększenia miejsc pracy dzięki nowym możliwościom inwestycyjnym.
Realne zagrożenie dotyczące tworzyw sztucznych
Na terenie Europy wytwarzanych jest corocznie 25,8 mln ton odpadów tworzyw sztucznych, ponadto mniej niż 30% z nich poddawanych jest recyklingowi. Wśród odpadów tworzyw sztucznych 85% wytwarzanych i pozostawianych jest na plażach. Szkodliwe oddziaływanie związków chemicznych budujących tworzywa sztuczne w dalszym ciągu nie jest dokładnie rozpoznane przez naukowców, jednak ich wpływ na zdrowie człowieka oraz stan środowiska naturalnego jest niewątpliwy. Pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans podsumował te zjawisko następująco: „Jeżeli nie zmienimy metod produkcji i sposobów wykorzystywania tworzyw sztucznych, do roku 2050 w oceanach będzie więcej plastiku niż ryb”.
Jak z recyklingiem tworzyw sztucznych jest w Polsce?
Temat strategii o odpadach z tworzyw sztucznych został poruszony w Kielcach w dniach 21-25 maja 2018 r. na spotkaniu zorganizowanym m.in. przez Polski Związek Przetwórców Tworzyw Sztucznych oraz przez Fundację PlasticsEurope Polska („Perspektywy-Innowacje-wyzwania”), a także na XXII Międzynarodowych Targach Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych Plastpol 2018. Uczestnicy debaty stwierdzili, że pilnie należy poprawić sposób zbierania i sortowania odpadów, co wpłynie pozytywnie na odpowiednią ilość, a przede wszystkim jakość surowca wtórnego do recyklingu. Jednocześnie podkreślone zostało, że przed polskim i europejskim przemysłem tworzyw sztucznych stoją nowe wyzwania, mogące negatywnie wpłynąć na konkurencyjność branży tworzyw sztucznych.
Z analiz przeprowadzonych dla poszczególnych polskich gmin wynika, że mieszkańcy wykazują chęć selektywnego zbierania odpadów, niemniej jednak, nie wszyscy stosują się do zasad prawidłowego sortowania. Podstawą sukcesu w uzyskiwaniu wysokich poziomów recyklingu jest to, aby utrzymać na możliwie wysokim poziomie jakość lub czystość odpadów. Surowce wydzielone ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych odznaczają się znacznie mniejszą przydatnością do recyklingu, co przekłada się także na ich wycenę przez odbiorców.
Ponieważ recykling tworzyw sztucznych jest hamowany, m.in. przez niewystarczającą ilość, a przede wszystkim jakość selektywnego zbierania i sortowania, przed władzami lokalnymi stoi wyzwanie aby to nadal udoskonalać. Temat ten był również podjęty podczas konsultacji założeń do zmian w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w których uczestniczył Minister Środowiska Sławomir Mazurek.
Bez wątpienia dobrze zaprojektowane i wdrożone w całej Europie programy rozszerzonej odpowiedzialności producenta mogą przyczynić się do poprawy efektywności procesu recyklingu, zachęcić do projektowania recyklingu, ograniczyć ilość odpadów oraz zaśmiecanie, a także promować większy dialog między producentami, władzami lokalnymi oraz firmami zajmującymi się recyklingiem. Co w konsekwencji pozwoli ograniczyć zanieczyszczenie tworzywem sztucznym i jego negatywnym wpływem na nasze życie, a także środowisko.
Autor: Fundacja Razem dla Środowiska