Gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) jest nową koncepcją gospodarczą, w której produkty, materiały i surowce mają pozostawać w gospodarce tak długo, jak to tylko jest możliwe. Dzięki temu zmniejszy się ilość odpadów unieszkodliwianych, w tym składowanych. Wdrożenie GOZ wiąże się z odejściem od dotychczasowego podejścia: „weź – wyprodukuj – zużyj – wyrzuć”, w którym odpady są traktowane jako ostatni etap cyklu życia produktu.
Zmiana sposobu myślenia o produkcji dóbr ma się przyczynić do stworzenia zrównoważonej, niskoemisyjnej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej gospodarki. Gospodarka cyrkulacyjna obejmuje wszystkie etapy cyklu życia produktu, od pozyskania surowca przez projektowanie produktu, jego produkcję, konsumpcję, zbieranie odpadów, aż do ich zagospodarowania. Tu istotne jest, aby odpady, jeżeli już powstaną, były traktowane jak surowce wtórne i wykorzystane do ponownej produkcji. Budowanie GOZ ma zwiększyć innowacyjność polskich przedsiębiorstw oraz podnieść ich konkurencyjność w stosunku do podmiotów zagranicznych.
Schemat gospodarki cyrkulacyjnej
Czemu GOZ jest taka ważna?
Mapa drogowa transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym jest jednym z projektów strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju, a GOZ jest jednym z priorytetów polityki gospodarczej Komisji Europejskiej (KE). Pod koniec 2015 r. KE opublikowała komunikat: „Zamknięcie obiegu – plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym”. Przygotowanie mapy drogowej transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym jest niezbędne, ponieważ wyczerpują się surowce naturalne w Polsce i wzrasta ich cena, przez co uzależniamy się od ich dostaw z krajów trzecich. W związku z tym zagrożony jest nasz rozwój gospodarczy i jest to ważny problem w ochronie środowiska.
W teorii wydaje się to skomplikowane, ale w praktyce to już się dzieje. Dotychczasowe działania pod hasłem „zielonej gospodarki” lub „zrównoważonego rozwoju” są właśnie „zamykaniem obiegu”. Korzystanie z energii słonecznej, produkowanie biodegradowalnych naczyń, ograniczenie ilości opakowań, korzystanie z wielorazowych toreb, odzyskiwanie surowców wtórnych – na tym właśnie polega gospodarka cyrkulacyjna.
Do priorytetów Polski, w ramach GOZ, należą:
- innowacyjność, wzmocnienie współpracy pomiędzy przemysłem i sektorem nauki, a w efekcie wdrażanie nowatorskich rozwiązań w gospodarce;
- stworzenie europejskiego rynku na surowce wtórne, na którym łatwiejszy byłby ich przepływ;
- zapewnienie wysokiej jakości surowców wtórnych, które wynikają ze zrównoważonej produkcji oraz konsumpcji;
- rozwój sektora usług.
Metody implementacji gospodarki cyrkulacyjnej
Mapa drogowa transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym zawiera następujący zestaw działań, które powinny przyczynić się do wprowadzenia w Polsce modelu GOZ i ograniczenia powstawania odpadów:
- zrównoważona produkcja przemysłowa (rozszerzona odpowiedzialność producenta, ocena oddziaływania produktów na środowisko, zwiększenie wykorzystania odpadów z przemysłu przetwórczego, energetyki, a także górnictwa w przemyśle);
- zrównoważona konsumpcja (zagospodarowanie odpadów komunalnych, zapobieganie marnowaniu żywności, edukacja ekologiczna);
- biogospodarka (umożliwienie rozwoju biogospodarki, budowa lokalnych łańcuchów wartości oraz bazy surowcowej, rozwój energetyki z biomasy, wykorzystanie biomasy w przemyśle);
- nowe modele biznesowe;
- wdrażanie, monitorowanie i finansowanie gospodarki cyrkulacyjnej.
Autor: Fundacja Razem dla Środowiska