Zgodnie z przepisami ustawy – Prawo wodne, Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej ma obowiązek określić w rozporządzeniu rodzaje inwestycji oraz działania wymagające uzyskania oceny wodnoprawnej, które wpływają na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych dla jednolitych części wód (powierzchniowych i podziemnych) oraz dla obszarów chronionych określonych w planach gospodarowania wodami na obszarze dorzecza.
Celami środowiskowymi dla jednolitych wód powierzchniowych są ochrona, poprawa oraz zapobieganie pogorszeniu ich stanu ekologicznego i chemicznego.
Celem środowiskowym dla jednolitych części wód podziemnych (JCWPd) jest zapobieganie lub ograniczanie wprowadzania do nich zanieczyszczeń, zapobieganie pogorszeniu i poprawa ich stanu oraz ich ochrona i podejmowanie działań naprawczych, a także zapewnianie równowagi między poborem a zasilaniem tych wód, tak aby osiągnąć ich dobry stan.
Celem środowiskowym dla obszarów chronionych jest osiągnięcie norm i celów wynikających z przepisów, na podstawie których zostały one utworzone, przepisów ustanawiających te obszary czy dotyczących tych obszarów (jeśli nie zawierają one w tym zakresie innych uregulowań). Cel ten realizuje się podejmując działania zawarte w planach gospodarowania wodami.
Ocena wodnoprawna będzie nowym obowiązkiem
Ustawa – Prawo wodne wprowadziła obowiązek uzyskania oceny wodnoprawnej. Po wejściu w życie wspomnianego już rozporządzenia, ocena wodnoprawna będzie wymagana dla planowanej inwestycji lub działania w zakresie:
- korzystania z usług wodnych;
- długotrwałego obniżenia poziomu zwierciadła wody podziemnej;
- piętrzenia wody podziemnej;
- rekultywacji wód powierzchniowych czy wód podziemnych;
- wprowadzania do śródlądowych wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów;
- wykonania urządzeń wodnych;
- regulacji wód, zabudowy potoków górskich oraz kształtowania nowych koryt cieków naturalnych;
- zmiany ukształtowania terenu na gruntach przylegających do wód mającej wpływ na warunki przepływu wód;
- robót i obiektów budowlanych mających wpływ na zmniejszenie naturalnej retencji terenowej;
- udrażniania śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów utrudniających swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu.
Ocena wodnoprawna umożliwi dokonanie, pod kątem merytorycznym, oceny spełniania celów środowiskowych analogicznie jak w planie gospodarowania wodami, ale w trybie indywidualnego postępowania administracyjnego. Konieczne jest, aby w procedurze oceny wodnoprawnej uwzględniane były kryteria, zasady i warunki, takie jak w procesie planistycznym. Biorąc pod uwagę dotychczasowe cykle planistyczne, w postępowaniach w sprawie wydania oceny wodnoprawnej analizowane będą przede wszystkim inwestycje i działania, które w planie gospodarowania wodami zostały uznane za znaczące oraz mogące mieć wpływ na nieosiągnięcie celów środowiskowych.
Co będzie podlegać ocenie wodnoprawnej
Szczegółowy zakres inwestycji oraz działań wymagających uzyskania oceny wodnoprawnej określony w opublikowanym projekcie rozporządzenia uzależniony został od ich wpływu na możliwość osiągnięcia powyższych celów środowiskowych. W zakresie korzystania z usług wodnych, oceny wodnoprawnej będzie wymagał pobór wód podziemnych nie mniejszy niż 1 mln m3/rok lub 100 tys. m3/rok, gdy jest realizowany w JCWPd zagrożonej wg planu gospodarowania wodami nieosiągnięciem celów środowiskowych z uwagi na ich stan ilościowy. Ocenie wodnoprawnej będzie podlegał również pobór wód powierzchniowych – nie mniejszy niż 2,5 mln m3/rok.
Oceny wodnoprawnej będą wymagać działania związane z odwodnieniem zakładu górniczego powodujące obniżenie poziomu zwierciadła wody podziemnej. Odwodnienie złoża może wpływać na gospodarkę wodną w sąsiedztwie kopalni, a co za tym idzie powodować osuszanie górotworu, zmiany składowych bilansu wodnego, zmniejszenie wydajności użytków rolnych i leśnych, zmiany układu pola hydrodynamicznego, zmiany składu chemicznego wód podziemnych, osiadanie terenu prowadzące do tworzenia się obszarów podtopionych oraz do zmiany układu sieci wód powierzchniowych.
Piętrzenie wód podziemnych także będzie podlegać ocenie wodnoprawnej, po sprawdzeniu czy piętrzenie jest planowane do powiększenia zasobów wód podziemnych i w celu zahamowania ich przepływu powyżej naturalnego poziomu wahań zwierciadła wód podziemnych. Piętrzenie, towarzysząc innym rodzajom korzystania z wód, ma niewielki wpływ na stan zasobów.
Rekultywacja wód będzie podlegać ocenie wodnoprawnej, gdy prowadzona jest dla poprawy stanu wód, przywracając im pierwotne cechy hydrobiologiczne, gospodarcze lub rekreacyjne. Rekultywacja prowadzona w takim celu wywołuje skutki ponadlokalne. Wprowadzanie substancji hamujących rozwój glonów będzie podlegać ocenie wodnoprawnej, jeżeli będzie planowane na zbiornikach wód śródlądowych, ponieważ może mieć wpływ na stan biocenoz wodnych.
W zakresie urządzeń wodnych ocenie wodnoprawnej podlegać będzie wykonanie:
- budowli przeciwpowodziowych, takich jak: kierownice w ujściach rzek do morza, sztucznych zbiorników przeciwpowodziowych, budowli regulacyjnych, falochronów czy stopni wodnych;
- kanałów;
- budowli piętrzących;
- urządzenia do przerzutów wód lub sztucznego zasilania wód podziemnych w celu zwiększenia zasobów wodnych innych cieków, kanałów, jezior oraz innych zbiorników wodnych;
- bulwarów, nabrzeży, murów oporowych – na długości nie mniejszej niż 500 m.
Dla regulacji wód, zabudowy potoków górskich oraz kształtowania nowych koryt cieków naturalnych inwestycją wymagającą uzyskania oceny wodnoprawnej będzie:
- regulacja wód na długości nie mniejszej niż 1 km cieku naturalnego;
- zabudowa potoków górskich na długości nie mniejszej niż 1 km koryta naturalnego cieku planowanego do zabudowy;
- kształtowanie nowych koryt cieków naturalnych na długości nie mniejszej niż 1 km tego cieku.
Oceny wodnoprawnej będzie wymagała również zmiana ukształtowania terenu na gruntach przylegających do wód, mająca wpływ na warunki przepływu wody, jeśli na powierzchni nie mniejszej niż 1000 m2 podwyższenie terenu wynosi nie mniej niż 1 m czy obniżenie terenu nie mniej niż 2 m, bo taka zmiana może oddziaływać na hydromorfologię wód.
Wymóg oceny wodnoprawnej będzie także wymagany dla inwestycji oraz działań w zakresie zmniejszenia naturalnej retencji terenowej nieruchomości powyżej 3500 m2 przez prowadzenie robót lub obiektów budowlanych trwale związanych z gruntem, gdy będą one miały wpływ na zmniejszenie naturalnej retencji przez wyłączenie powyżej 70% powierzchni nieruchomości z powierzchni biologicznie czynnej na obszarach zasilania ujęć wód powierzchniowych czy podziemnych przeznaczonych do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, ponieważ teren ten utraci wtedy właściwości naturalnej retencji. Poza obszarami zasilania ujęć wód zmniejszenie naturalnej retencji terenowej ma niewielki wpływ na cel środowiskowy, jakim jest ochrona wód wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności.
Usuwanie namułów i rumoszu w ramach udrażniania śródlądowych wód powierzchniowych również będzie wymagało uzyskania oceny wodnoprawnej, jeżeli będzie prowadzone na długości nie mniejszej niż 1 km lub na powierzchni nie mniejszej niż 1 ha. Działanie to jest tym rodzajem prac w zakresie utrzymania wód, które bezpośrednio oddziałując na biocenozy wodne kształtuje stan ekologiczny wód.
Kto wyda ocenę wodnoprawną i jaki ma ona cel
Ocena wodnoprawna będzie wydawana w drodze decyzji na wniosek podmiotu planującego realizację inwestycji czy działania, które będą wymienione w rozporządzeniu. Wyda ją dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie (PGW WP), a jeżeli wnioskodawcą będzie PGW WP – to wyda ją Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. Warunkiem uzyskania takiej decyzji będzie korzystny lub obojętny wpływ inwestycji czy działania na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych określonych w planie gospodarowania wodami. Jeżeli wpłyną negatywnie – to taka decyzja będzie możliwa do uzyskania pod pewnymi warunkami.
W przypadku gdy zostanie wydana ocena wodnoprawna, to nie będzie się oceniać zgodności pozwolenia wodnoprawnego z ustaleniami planu gospodarowania wodami. Trzeba mieć jednak na uwadze, że oceny wodnoprawne wygasają z dniem wejścia w życie aktualizacji planów gospodarowania wodami.
Wejście w życie rozporządzenia umożliwi uzyskanie oceny wodnoprawnej na wczesnym etapie przez planującego inwestycję wymienioną w rozporządzeniu, co skróci mu czas na uzyskanie dalszych zgód administracyjnych związanych z badaniem wpływu planowanej inwestycji na środowisko. Wpływ na osiągnięcie celów środowiskowych określonych w planie gospodarowania wodami będzie mógł być zbadany jeszcze przed oceną oddziaływania na środowisko (OOŚ) w procesie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (na podstawie dotychczasowych przepisów) lub przed wydaniem pozwolenia wodnoprawnego.
Jeżeli jednak takiej oceny wodnoprawnej nie będzie wcześniej, to zastąpi ją, w przypadku wydawania pozwolenia wodnoprawnego dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, decyzja środowiskowa oraz decyzja, przed wydaniem której jest przeprowadzana ponowna OOŚ.
Autor: Fundacja Razem dla Środowiska