31 grudnia 2017 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Środowiska z 15 grudnia 2017 r. w sprawie poziomów ograniczenia składowania masy odpadów komunalnych, ulegających biodegradacji. Czy rozwiązuje ono problemy i nieścisłości występujące przy stosowaniu poprzednio obowiązującego rozporządzenia?
Główne problemy czy wątpliwości interpretacyjne w obowiązującym do 31 grudnia 2017 r. rozporządzeniu dotyczyły przede wszystkim sposobu wyliczania ilości odpadów ulegających biodegradacji (OUB) wytworzonych w 1995 r. na obszarze gminy oraz braku proporcjonalności pomiędzy świadczonym zakresem usług a wyznaczonym do osiągnięcia celem wynikającym z szacowania masy odpadów wytworzonych w 1995 r. w przypadku podmiotów świadczących usługi na rzecz innych zleceniodawców niż sektor samorządowy. Braki te skutkowały niesprawiedliwymi wynikami obliczeń, które nie miały odzwierciedlenia w rzeczywistości.
Zmiany w nowym rozporządzeniu dotyczącym odpadów biodegradowalnych
Pierwszą zmianą, jaką dokonano w nowym wzorze było dodanie czynnika Uo przy obliczaniu OUB1995 – masy odpadów biodegradowalnych, wytworzonych w 1995 r. Czynnik Uo odnosi się do udziału podmiotu lub gminy w rynku usług na terenie danej jednostki terytorialnej. Samo wyliczenie Uo jest proste, ponieważ opiera się na ilorazie masy zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01) odebranych przez podmiot bądź gminę do analogicznej wartości odebranej z terenu gminy. Trudnością są analizy, jakie należy wykonać, aby móc zastosować ten wzór. Istotnym problemem w tej kwestii jest przepływ danych z roku poprzedzającego rok sprawozdawczy, roku sprawozdawczego, a nawet z ostatniego półrocza poprzedzającego rok sprawozdawczy między zainteresowanymi stronami w procesie weryfikacji wyliczonych poziomów. Problem ten jest konsekwencją niedostosowania wzorów z zakresu sprawozdawczości z gospodarki odpadami komunalnymi.
Kolejna zmiana dotyczy rozszerzenia zakresu kodów odpadów uwzględnianych przy obliczaniu MOUBR – masy odpadów biodegradowalnych, poddawanych składowaniu. Problemem może okazać się jednak brak obowiązku sprawozdawczego przedsiębiorców zbierających, odbierających i przetwarzających odpady w zakresie przekazywania gminom informacji o sposobach postępowania z dodanymi kodami odpadów z grupy 19. Kontrowersji podlega również uznanie za OUB kodu 15 01 05 (opakowania wielomateriałowe).
W uchylonym już rozporządzeniu problemem było nieuwzględnianie w gminach zmian demograficznych, jakie nastąpiły od 1995 r. W obowiązującym rozporządzeniu aspekt ten uwzględniono poprzez dodanie wskaźnika D, stanowiącego iloraz liczby mieszkańców gminy w roku sprawozdawczym (zgodnie z danymi z ewidencji ludności lub deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami) oraz liczby mieszkańców gminy w 1995 r. wg danych Głównego Urzędu Statystycznego. Jednak, podobnie jak w przypadku innych zmian, wyliczenia matematyczne prowadzą do praktycznych wniosków. Dla gmin miejskich i wiejskich sprowadza się to do wyliczenia poziomu masy odpadów komunalnych, ulegających biodegradacji, wytworzonych w 1995 r. na podstawie liczby ludności z roku sprawozdawczego oraz dotychczasowych wskaźników wytwarzania OUB – odwrócenie sytuacji z poprzedniego rozporządzenia, na niekorzyść gmin, w których w roku sprawozdawczym jest mniej mieszkańców niż w 1995 r. Podobna zależność dotyczy gmin miejsko-wiejskich, jednakże w tym przypadku nie jest ona wprost proporcjonalna do zmieniającej się liczby ludności.
Biorąc pod uwagę powyższe, stwierdzić należy, iż ilość odpadów wytworzonych w 1995 r. ma się nijak do stanu rzeczywistego z tamtego okresu. Z punktu widzenia matematyki, przyjęty sposób liczenia wprowadza wyrównanie szans wszystkim samorządom względem punktu odniesienia do liczby ludności w roku sprawozdawczym.
Wracając do pytania zadanego na początku artykułu, nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Obiektywnie stwierdzić należy jednak, że zmiany wprowadzone nowym rozporządzeniem pomogą urealnić wyliczania poziomów ograniczania masy odpadów komunalnych, ulegających biodegradacji, poddawanych składowaniu. Do rozwiązania pozostają kolejne problemy, o których mówi się od wielu lat. Istnieje silna potrzeba wyeliminowania licznych niespójności pomiędzy wzorami na kolejnych szczeblach sprawozdawczości odpadowej, przystosowania ich logiki do funkcjonowania w sposób elektroniczny, zwiększenia czytelności wzorów czy ograniczenia nakładów pracy administracyjnej. Rozwiązaniem dla podmiotów i samorządów jest korzystanie z funkcjonujących już na rynku systemów do sprawozdawczości odpadowej, które są na bieżąco aktualizowane i dostosowywane do pojawiających się zmian prawnych oraz prostych aplikacji wspierających wyliczenia zawiłych wzorów określonych w rozporządzeniach.
Autor: Fundacja Razem dla Środowiska