Konkluzje BAT dla niektórych działalności w przemyśle spożywczym

Konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do przemysłu spożywczego, produkcji napojów i mleczarskiego (decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2019/2031) są dokumentem obejmującym branżę spożywczą, a dotyczą poprawy ogólnej efektywności środowiskowej. W ciągu 4 lat od ich ogłoszenia, tj. do 4 grudnia 2023 r., prowadzący instalację IPPC, wymagającą pozwolenia zintegrowanego, powinien ją dostosować do wymagań określonych w konkluzjach BAT, odnoszących się do głównej działalności tej instalacji.

Konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik wymuszają m.in.:

• poprawę efektywności energetycznej;
• ograniczenie zużycia wody i zrzutu ścieków;
• ograniczenie emisji gazów do powietrza;
• zmniejszenie ilości odpadów;
• ograniczenie występowania odorów.

System zarządzania środowiskowego w ramach konkluzji BAT

Dla poprawy ogólnej efektywności środowiskowej, w ramach konkluzji dotyczących najlepszych dostępnych technik, należy sporządzić i wdrożyć system zarządzania środowiskowego, zawierający m.in.:

• określenie, czy instalacja stanowi zagrożenie dla środowiska i czy nie łamie przepisów prawa;
• opracowanie strategii ochrony środowiska dla ciągłej poprawy efektywności środowiskowej instalacji;
• zapewnienie środków finansowych i pracowników – zapewnienie kompetencji, przydzielenie im ról oraz obowiązków;
• opracowanie podręcznika zarządzania oraz procedur potrzebnych do kontroli działań o znaczącym oddziaływaniu na środowisko;
• planowanie i kontrolę procesu;
• opracowanie protokołów gotowości oraz reagowania na sytuacje wyjątkowe (awarie, kataklizmy, klęski żywiołowe);
• plan zarządzania hałasem i odorami;
• wykaz zużycia wody, energii, surowców oraz strumieni ścieków i gazów odlotowych;
• plan na rzecz efektywności energetycznej.

Poziom szczegółowości oraz stopień sformalizowania systemu zarządzania środowiskowego będzie zależeć od charakteru, skali, jak i złożoności instalacji IPPC, a także od zasięgu jej potencjalnego oddziaływania na środowisko.

Monitorowanie zużycia surowców, energii, zrzutu ścieków i emisji gazów

Chcąc zwiększyć efektywne gospodarowanie zasobami oraz ograniczyć emisje, w ramach konkluzji dotyczących najlepszych dostępnych technik, należy ustanowić, utrzymywać i regularnie dokonywać przeglądu (również w przypadku wystąpienia istotnej zmiany) wykazu zużycia wody, energii, surowców oraz strumieni ścieków i gazów odlotowych w ramach systemu zarządzania środowiskowego.

Przegląd wykazu zużycia wody, energii, surowców oraz strumieni ścieków i gazów odlotowych, w ramach systemu zarządzania środowiskowego, powinien obejmować informacje dotyczące:

• procesów produkcji (schematy z miejscami emisji, urządzeniami oczyszczającymi itd.);
• zużycia wody i możliwości jego zmniejszenia;
• ilości oraz cech charakterystycznych strumieni ścieków;
• cech charakterystycznych strumieni gazów odlotowych;
• zużycia i wykorzystania energii, ilości użytych surowców, ilości oraz cech charakterystycznych wytworzonych pozostałości, a także określenia działań na rzecz ciągłej poprawy w zakresie efektywnego gospodarowania zasobami;
• określenia i wdrożenia odpowiedniej strategii monitorowania w celu zwiększenia efektywnego gospodarowania zasobami, z uwzględnieniem zużycia energii, wody oraz surowców.

Efektywność energetyczna w ramach konkluzji BAT

Efektywność energetyczną można zwiększyć przez opracowanie planu racjonalizacji zużycia energii. Obejmuje on definiowanie i obliczanie określonego zużycia energii w ramach działania (lub działań), ustalanie kluczowych wskaźników skuteczności działania w skali rocznej (np. konkretne zużycie energii) oraz planowanie okresowych celów usprawniania i powiązanych działań. Plan racjonalizacji zużycia energii dostosowuje się do specyfiki instalacji.

Konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik w walce z odorami

Chcąc zapobiec występowaniu emisji odorów lub ograniczyć je, w ramach konkluzji dotyczących najlepszych dostępnych technik, należy opracować, wdrożyć i regularnie przeglądać plan zarządzania odorami jako część systemu zarządzania środowiskowego. Plan zarządzania odorami obejmuje:

• protokół zawierający działania i harmonogram;
• protokół monitorowania odorów, który można uzupełnić pomiarem bądź oszacowaniem narażenia na odory czy oszacowaniem skutków takiego narażenia;
• protokół reagowania na stwierdzone przypadki wystąpienia odorów, np. skargi;
• program zapobiegania występowaniu odorów oraz ich ograniczania.

Plan zarządzania odorami ma zastosowanie tylko w przypadkach, w których oczekuje się, że obiekty wrażliwe odczują dokuczliwość odoru lub gdy jego występowanie zostało stwierdzone.

Konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik dla produkcji piwa

Konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik dla piwowarstwa mają zastosowanie w uzupełnieniu do ogólnych konkluzji BAT. Wzrost efektywności energetycznej w piwowarstwie można uzyskać stosując odpowiednią kombinację technik określonych w ogólnych konkluzjach BAT dla efektywności energetycznej oraz poniższych technik:

• zacieranie w wyższych temperaturach – zacieranie ziarna odbywa się w temperaturze ok. 60°C (mniejsze zużycie zimnej wody);
• spadek szybkości parowania podczas gotowania brzeczki – szybkość parowania można zmniejszyć z 10% do ok. 4% na godzinę, np. przez zastosowanie dwuetapowego systemu gotowania czy dynamicznego gotowania w kotłach niskociśnieniowych;
• zwiększenie stopnia warzenia wysoko stężonej brzeczki – produkcja skoncentrowanej brzeczki, polegająca na zmniejszeniu jej objętości, co prowadzi do oszczędności energii.

Wskaźnikowy poziom efektywności środowiskowej w odniesieniu do określonego zużycia energii wynosi 0,02-0,05 MWh/hl produktów. Wskaźnikowy poziom efektywności środowiskowej w odniesieniu do zrzutów ścieków wynosi 0,15-0,50 m³/hl produktów. Ilość odpadów wysyłanych do unieszkodliwienia można zmniejszyć stosując odzysk i ponowne wykorzystanie drożdży po fermentacji oraz naturalnego materiału filtracyjnego.

Chcąc ograniczyć zorganizowane emisje pyłu do powietrza, w ramach konkluzji dotyczących najlepszych dostępnych technik, należy stosować filtr workowy lub filtr workowy w połączeniu z cyklonem. Poziomy emisji powiązane z najlepszymi dostępnymi technikami (BAT-AEL) w odniesieniu do zorganizowanych emisji pyłu do powietrza z obróbki oraz przetwarzania słodu i dodatków dla pyłu wynoszą:

• dla nowych zespołów urządzeń – <2-5 mg/Nm³;
• dla istniejących zespołów urządzeń – <2-10 mg/Nm³.

Konkluzje BAT dla branży mleczarskiej

Efektywność energetyczna w branży mleczarskiej może być podniesiona przez:

• częściową homogenizację mleka;
• energooszczędny homogenizator;
• wykorzystanie urządzeń do pasteryzacji ciągłej;
• regeneracyjną wymianę ciepła w pasteryzacji;
• obróbkę mleka w bardzo wysokiej temperaturze, bez pośredniej pasteryzacji;
• wieloetapowe suszenie w produkcji proszku;
• wstępne chłodzenie wody lodowej.

Wskaźnikowe poziomy efektywności środowiskowej w odniesieniu do określonego zużycia energii wynoszą:

• dla mleka rynkowego – 0,1-0,6 MWh/t surowców;
• dla sera – 0,10-0,22 MWh/t surowców;
• dla proszku – 0,2-0,5 MWh/t surowców;
• dla mleka fermentowanego – 0,2-1,6 MWh/t surowców.

Wskaźnikowe poziomy efektywności środowiskowej w odniesieniu do zrzutów ścieków wynoszą:

• dla mleka rynkowego – 0,3-3,0 m³/t surowców;
• dla sera – 0,75-2,5 m³/t surowców;
• dla proszku – 1,2-2,7 m³/t surowców.

Ograniczenie ilości odpadów wysyłanych do unieszkodliwienia można osiągnąć przez:

• stosowanie zoptymalizowanego działania wirówek;
• płukanie podgrzewacza śmietany mlekiem odtłuszczonym lub wodą;
• ciągłe zamrażanie lodów;
• minimalizację produkcji kwaśnej serwatki;
• odzyskiwanie i ponowne stosowanie serwatki.

Celem ograniczenia zorganizowanej emisji pyłów do powietrza z suszenia można stosować filtr workowy, cyklon czy mokrą płuczkę gazową. Poziom BAT-AEL w odniesieniu do zorganizowanych emisji pyłu do powietrza z suszenia pyłu wynosi <2-10 mg/Nm³.

Konkluzje BAT dla produkcji etanolu

Odzyskiwane i ponownie wykorzystywane drożdże po fermentacji pozwalają na ograniczenie ilości odpadów wysyłanych do unieszkodliwiania. Pod warunkiem, że wywar gorzelniczy nie jest wykorzystywany jako pasza dla zwierząt.

Konkluzje BAT dla przetwórstwa ryb i owoców morza

Planując ograniczenie zużycia wody oraz ilości odprowadzanych ścieków, w ramach konkluzji BAT, należy stosować odpowiednią kombinację technik określonych w ogólnych konkluzjach BAT, technik usuwania tłuszczu i wnętrzności za pomocą próżni, a także technik transportu suchego ładunku tłuszczu, wnętrzności, skóry i filetów. Zorganizowane emisje do powietrza można ograniczyć stosując:

• filtry biologiczne;
• utlenianie termiczne;
• zimną plazmę;
• mokrą płuczkę gazową;
• oczyszczony dym.

Poziomy BAT-AEL w odniesieniu do zorganizowanych emisji całkowitych lotnych związków organicznych (LZO) do powietrza z komory wędzarniczej wynoszą 15-50 mg/Nm³.

Konkluzje BAT dla przetwórstwa owoców i warzyw

Chcąc zwiększyć efektywność energetyczną, w ramach konkluzji BAT, należy stosować odpowiednią kombinację technik określonych w ogólnych konkluzjach BAT oraz chłodzić owoce i warzywa przed głębokim mrożeniem. Temperatura owoców i warzyw powinna być obniżana do ok. 4°C, przed wprowadzeniem ich do tunelu zamrażalniczego, za pomocą bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z zimną wodą czy powietrzem chłodzącym. Woda może zostać usunięta z żywności, a następnie wykorzystana ponownie w procesie wychładzania.

Wskaźnikowe poziomy efektywności środowiskowej w odniesieniu do określonego zużycia energii wynoszą:

• dla przetwarzania ziemniaków (z wyłączeniem produkcji skrobi) – 1,0-2,1 MWh/t produktów;
• dla przetwarzania pomidorów – 0,15-2,4 MWh/t produktów.

Ogólne techniki ograniczania zużycia wody oraz ilości ścieków określone są w ogólnych konkluzjach BAT.

Wskaźnikowe poziomy efektywności środowiskowej w odniesieniu do zrzutów ścieków wynoszą:

• dla przetwarzania ziemniaków (z wyłączeniem produkcji skrobi) – 4,0-6,0 m³/t produktów;
• dla przetwarzania pomidorów, w przypadku gdy możliwy jest recykling wody – 8,0-10,0 m³/t produktów.

Konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik dla młynarstwa

Ogólne techniki poprawy efektywności energetycznej podano w ogólnych konkluzjach BAT. Wskaźnikowy poziom efektywności środowiskowej w odniesieniu do określonego zużycia energii dla produktów to 0,05-0,13 MWh/t. Emisję zorganizowaną do powietrza można ograniczać stosując filtr workowy. Poziom BAT-AEL w odniesieniu do zorganizowanych emisji pyłu do powietrza wynosi <2-5 mg/Nm³.

Konkluzje BAT dla przetwórstwa mięsnego

Wskaźnikowy poziom efektywności środowiskowej w odniesieniu do określonego zużycia energii dla surowców wynosi 0,25-2,6 MWh/t. Wskaźnikowy poziom efektywności środowiskowej w odniesieniu do zrzutów ścieków wynosi 1,5-8,0 m³/t surowców.

Dla zorganizowanych emisji do powietrza związków organicznych z wędzenia mięsa, w ramach konkluzji dotyczących najlepszych dostępnych technik, należy stosować:

• adsorpcję;
• utlenianie termiczne;
• mokrą płuczkę gazową;
• elektrofiltr;
• oczyszczony dym.

Poziomy BAT-AEL w odniesieniu do zorganizowanych emisji całkowitych LZO do powietrza z komory wędzarniczej wynoszą 3-50 mg/Nm³.

Konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik dla produkcji cukru

Planując podnieść efektywność energetyczną, w ramach konkluzji BAT, należy stosować odpowiednią kombinację technik określonych w ogólnych konkluzjach BAT oraz jedną z poniższych technik lub ich kombinację:

• wyciskanie wysłodków buraczanych;
• suszenie pośrednie (suszenie parą) wysłodków buraczanych i przy wykorzystaniu energii słonecznej;
• recykling gorących gazów;
• niskotemperaturowe suszenie wstępne wysłodków buraczanych.

Wskaźnikowy poziom efektywności środowiskowej w odniesieniu do określonego zużycia energii przy przetwarzaniu buraków cukrowych wynosi 0,15-0,40 MWh/t produktów. Wskaźnikowy poziom efektywności środowiskowej w odniesieniu do zrzutów ścieków z przetwarzania buraków cukrowych wynosi 0,5-1,0 m³/t produktów.

Poziom BAT-AEL w odniesieniu do zorganizowanych emisji pyłu do powietrza z suszenia wysłodków buraczanych w przypadku suszenia wysokotemperaturowego (powyżej 500°C) wynosi 5-100 mg/Nm³, przy referencyjnym poziomie tlenu 16% objętości. By móc ograniczyć zorganizowane emisje SO_X do powietrza z wysokotemperaturowego suszenia wysłodków buraczanych, w ramach konkluzji dotyczących najlepszych dostępnych technik, należy stosować:

• gaz ziemny;
• mokrą płuczkę gazową;
• paliwa o niskiej zawartości siarki.

Czego nie obejmują konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik?

Konkluzje BAT w odniesieniu do przemysłu spożywczego, produkcji napojów i mleczarskiego nie dotyczą:

• obiektów energetycznego spalania wchodzących w skład instalacji IPPC w przemyśle spożywczym, wytwarzających gorące gazy, których nie wykorzystuje się do bezpośredniego ogrzewania, suszenia czy dowolnej innej obróbki przedmiotów lub materiałów (tego rodzaju działalność może wchodzić w zakres stosowania konkluzji dotyczących najlepszych dostępnych technik w odniesieniu do dużych obiektów energetycznego spalania albo być objęta dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2193 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza ze średnich obiektów energetycznego spalania);
• produkcji produktów podstawowych z produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, która obejmuje wytapianie oraz przetapianie tłuszczu, produkcję mączki rybnej i oleju z ryb, przetwórstwo krwi, a także produkcję żelatyny (działalność ta może wchodzić w zakres stosowania konkluzji dotyczących najlepszych dostępnych technik w odniesieniu do ubojni oraz branży produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego);
• wykonywania standardowych tusz w odniesieniu do dużych zwierząt i tuszek w przypadku drobiu (działalność ta może wchodzić w zakres stosowania konkluzji dotyczących najlepszych dostępnych technik w odniesieniu do ubojni oraz branży produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego).

Autor: Fundacja Razem dla Środowiska