Miejski plan adaptacji do zmian klimatu jest dokumentem strategicznym gminy, będącym odpowiedzią na potrzebę przygotowania miasta na coraz bardziej widoczne i odczuwalne skutki zmian klimatu.
Adaptacja do zmian klimatu to proces, w trakcie którego następują po sobie kolejno fazy:
- przygotowania;
- realizacji wyznaczonych kierunków działań;
- oceny skuteczności wdrożenia wyznaczonych kierunków działań.
Rzetelnie sporządzony miejski plan adaptacji do zmian klimatu, bazujący na sprawdzonych źródłach danych, zamyka fazę przygotowania, wskazując najkorzystniejsze i możliwe do wdrożenia na danym obszarze rozpoznane rozwiązania przystosowawcze. Jednocześnie miejski plan adaptacji do zmian klimatu umożliwia aplikowanie o środki finansowe na realizację inwestycji w nim ujętych. Innymi słowy plan adaptacji do zmian klimatu dla miasta jest jednym z narzędzi kształtowania miejskiej polityki przystosowawczej.
Co powinien zawierać miejski plan adaptacji do zmian klimatu?
Opracowanie miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu jest procesem składającym się z kilku etapów. Rozpoczęcie opracowania miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu inicjowane jest przez gospodarza gminy i na tym etapie tworzony jest także zespół zadaniowy, odpowiedzialny za właściwe przygotowanie dalszych etapów. Gmina może zdecydować również o powierzeniu sporządzenia miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu wykonawcy zewnętrznemu. Kolejne etapy opracowania miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu są związane przede wszystkim z pozyskaniem i analizą danych, w wyniku których powstaje diagnoza obecnej sytuacji. Im bardziej aktualne i kompletne są dane, tym precyzyjniej zostaną zidentyfikowane występujące zagrożenia oraz obszary szczególnie wrażliwe na skutki zmian klimatu.
Dopełnieniem tych analiz jest wypracowanie optymalnych opcji przystosowawczych i przedstawienie ich wraz z uzyskanymi wynikami w formie udokumentowanej, tzn. w postaci projektu miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu. Projekt miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu, przed przyjęciem go do realizacji stosowną uchwałą rady miasta lub gminy, powinien stać się przedmiotem konsultacji społecznych oraz zostać objęty przeprowadzeniem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, na zasadach uregulowanych przez ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
Ponadto przy wykonywaniu planu adaptacji do zmian klimatu dla miasta należy uwzględnić wskazania „Podręcznika adaptacji dla miast – wytyczne do przygotowania Miejskiego Planu Adaptacji do zmian klimatu”, wydanego przez Ministerstwo Środowiska.
Jakie zadania można ująć w miejskim planie adaptacji do zmian klimatu?
Dobór zamierzeń inwestycyjnych w miejskim planie adaptacji do zmian klimatu zależy w głównej mierze od uwarunkowań danej gminy, w tym od zidentyfikowanych potencjalnych opcji przystosowawczych, ale także od możliwości zapewnienia środków finansowych, w tym pochodzących ze źródeł zewnętrznych, na pokrycie nakładów związanych z ich realizacją. Można rozróżnić kilka typowych grup działań, w tym zadania twarde, obejmujące konkretne inwestycje, m.in. z zakresu zielonej i niebieskiej infrastruktury, ale również zadania miękkie, obejmujące działania informacyjno-edukacyjne, a także organizacyjne.
Połączenie zadań z różnych dziedzin i obszarów oddziaływania może przynieść dodatkowy skutek w postaci efektu synergii. Twarde zadania inwestycyjne, przynosząc zamierzony, wymierny efekt będą lepiej zrozumiane i akceptowane przez lokalną społeczność dzięki właściwym działaniom edukacyjnym. Ponadto, poprzez działania organizacyjne, korzystne zmiany adaptacyjne będą mogły dokonać się również w planowaniu przestrzennym, organizacji przestrzeni publicznej, znajdować odniesienie w prawie miejscowym oraz stworzeniu wytycznych dla postępowania w sytuacjach wystąpienia zagrożenia.
Różnorodność działań w miejskim planie adaptacji do zmian klimatu, ich ścisłe dopasowanie do warunków panujących w konkretnym mieście, a nawet w danym sektorze miasta, wymagają zaangażowania w projekt różnych grup interesariuszy, aby osiągnąć korzystny wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo mieszkańców oraz środowisko naturalne.
Miejski plan adaptacji do zmian klimatu a KPM 2030
W przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2022 r. Krajowej Polityce Miejskiej 2030 (KPM 2030) poruszono także aspekt jakości środowiska przyrodniczego w miastach i działań adaptacyjnych do zmian klimatu. W KPM 2030 wskazano cele, które wpisują się w założenia miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu. Nakreślono wizję stworzenia zielonego miasta, które przeciwstawia się pogłębianiu kryzysu klimatycznego, przeciwdziała skutkom zmian klimatu, ogranicza emisję zanieczyszczeń powietrza i odbudowuje ekosystemy na obszarach miejskich (większa liczba terenów zielonych oraz ciągłość ekosystemów przenikających się z obszarami zurbanizowanymi).
Co więcej, w Krajowej Polityce Miejskiej 2030 wskazano kluczowe, zbieżne z założeniami miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu, wyzwania dotyczące miast oraz ich obszarów funkcjonalnych, w tym:
- niwelowanie negatywnych skutków zmian klimatu w miastach;
- poprawę jakości środowiska przyrodniczego w miastach.
Autor: Fundacja Razem dla Środowiska