Marnowanie – czyli traktowanie jako odpad żywności, której termin przydatności ma za niedługo upłynąć, lub której wady wyglądu (albo jej opakowania) sprawiają, że nie zostanie ona kupiona.
Marnowanie jedzenia niesie za sobą nie tylko straty moralne, ale i ekonomiczne, a nawet ekologiczne. Skala marnowania żywności jest tak ogromna, że globalnie marnuje się więcej jedzenia, niż potrzeba do wyeliminowania głodu. Ponadto zmarnowane produkty to m.in. zmarnowana praca, materiały, surowce, woda, energia potrzebne do produkcji oraz powstały ślad węglowy.
Obowiązki sprzedawców żywności
18 września 2019 r. weszła w życie ustawa o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności, która nakłada obowiązki na sprzedawców żywności oraz organizacje pozarządowe zajmujące się przyjmowaniem żywności, a także przekazywaniem jej (bezpośrednio czy w formie przygotowywania posiłków) osobom potrzebującym.
Umowa
Sprzedawcy żywności są zobowiązani do podpisania umowy z organizacją pozarządową (co najmniej jedną) w celu nieodpłatnego przekazywania jej żywności wycofanej ze sprzedaży, „w szczególności ze względu na wady wyglądu tej żywności albo jej opakowań (z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%) z przeznaczeniem na wykonywanie przez tę organizację zadań w zakresie:
- pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób;
- wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
- działalności charytatywnej, polegającej w szczególności na przekazywaniu żywności osobom potrzebującym lub prowadzeniu zakładów żywienia zbiorowego dla osób potrzebujących”.
W umowach tych mają być określone:
- czas i sposób przekazywania żywności;
- podział kosztów transportu żywności między stronami umowy;
- przypadki, w których organizacja może odmówić odbioru żywności;
- okres obowiązywania umowy oraz warunki wypowiedzenia.
Jeśli sprzedawca żywności zerwie umowę z organizacją pozarządową, musi nawiązać nową w terminie do 14 dni od rozwiązania poprzedniej. Jeżeli sprzedawca nie podpisze umowy, grozi mu kara w wysokości 5000 zł, chyba że wykaże, iż nie było to możliwe na terenie powiatu, w którym prowadzi on działalność.
Opłata za marnowanie żywności
Jeżeli żywność zamiast do organizacji pozarządowej przekazana będzie do unieszkodliwienia jako odpady, to sprzedawca na koniec roku kalendarzowego musi obliczyć opłatę za marnowanie żywności. Opłatę za marnowanie żywności pomniejsza się o koszty kampanii edukacyjnych oraz koszty wynikające z umowy z organizacją przyjmującą żywność, czyli m.in. koszty transportu. To właśnie sprzedawca musi we własnym zakresie obliczyć i wpłacić opłatę za marnowanie żywności na konto organizacji, z którą ma podpisaną umowę, lub jeśli jest ich więcej – podzielić opłatę pomiędzy organizacje.
Opłatę za marnowanie żywności wylicza się wg wzoru:
0,1 zł/kg x 90% masy zmarnowanej żywności w kg
Opłaty za marnowanie żywności nie wnosi się, w przypadku gdy jej wysokość nie przekracza 300 zł. Sprzedawca umieszcza informację o wysokości opłaty za marnowanie żywności lub ilości przekazanej żywności w sprawozdaniu finansowym oraz na swojej stronie internetowej, jeżeli ją prowadzi. Informacja o tym, jak pieniądze pochodzące z opłaty za marnowanie żywności zostały wykorzystane przez organizację pozarządową, trafia do sprzedawcy w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy informacja. Organizacja musi złożyć sprzedawcy informację o tym, jak wykorzystała środki z wnoszonej przez niego opłaty za marnowanie żywności.
Kampanie edukacyjne dot. ograniczania marnowania żywności
Wszyscy sprzedawcy żywności muszą co najmniej raz w roku przeprowadzić w swoich lokalach kampanię edukacyjno-informacyjną w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania marnowaniu żywności, trwającą minimum 2 tygodnie. Koszt tych kampanii nie zostanie sprzedawcom zwrócony, lecz odliczony od opłaty za marnowanie żywności. Na kampanie edukacyjno-informacyjne można przeznaczyć nie więcej niż 20% środków pochodzących z opłaty za marnowanie żywności.
Złożenie sprawozdania o marnowaniu żywności
Każdy sprzedawca żywności ma obowiązek złożyć wojewódzkiemu funduszowi ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW) pisemne, roczne sprawozdanie, w którym wykaże masę marnowanej żywności oraz wysokość należnej opłaty za marnowanie żywności, która zostanie wpłacona do WFOŚiGW, w terminie do dnia 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie.
Dlaczego warto przekazywać żywność?
Marnowanie żywności to nie tylko problem społeczny i ekonomiczny, ale również środowiskowy. Przekazywanie żywności organizacjom pozarządowym to pomoc potrzebującym oraz zmniejszanie skali problemu głodu na świecie, ale także to ważny element gospodarki o obiegu zamkniętym, działań na rzecz ochrony klimatu i racjonalnego wykorzystania zasobów.
Autor: Fundacja Razem dla Środowiska
Przeczytaj także: Czy żywność przestanie być marnowana?