Uczestnictwo przedsiębiorstwa w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS), poza przywilejami oraz profitami w postaci przydziałów bezpłatnych uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, niesie również ze sobą szereg obowiązków zdefiniowanych w ustawie z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. z 2020 r. poz. 136, z późn. zm.).
Kwalifikacja do unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji
Żadna instalacja w EU ETS nie jest włączona z „automatu”. Załącznik nr 1 do ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych definiuje, jakie rodzaje prowadzonych w instalacjach działań, wraz z wartościami progowymi ich zdolności produkcyjnych, kwalifikują daną instalację do uczestnictwa w EU ETS. Jednakże o uczestnictwo w EU ETS należy zawnioskować, a eksploatacja instalacji bez wymaganego zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych podlega administracyjnej karze pieniężnej w wysokości 50 tys. zł.
Proces pozyskiwania zezwoleń na emisję gazów cieplarnianych przebiega wieloetapowo. Jak już zostało wspomniane, zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych jest wydawane na wniosek prowadzącego instalację. W proces opiniowania przedłożonego wniosku zaangażowany jest Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE). Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że przedkładane wnioski podlegają bardzo szczegółowej weryfikacji w zakresie spełnienia wszystkich wymogów prawnych (czego efektem jest negatywna opinia KOBiZE dla zdecydowanej większości przedłożonych dokumentacji). Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami stawia także dodatkowe wymagania, niekoniecznie wynikające wprost z litery prawa, mające na celu usprawnienie pracy KOBiZE w zakresie dalszego przetwarzania danych dotyczących instalacji, np. ujednolicenie formy przesyłanej dokumentacji.
Profity z uczestnictwa w EU ETS
W obliczu obowiązujących przepisów zarówno ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, jak również rozporządzenia Komisji (UE) nr 601/2012 z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie monitorowania i raportowania w zakresie emisji gazów cieplarnianych zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (MRR), rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 2019/331 z dnia 19 grudnia 2018 r. w sprawie ustanowienia przejściowych zasad dotyczących zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji w całej Unii Europejskiej na podstawie art. 10a dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (FAR) oraz rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2019/1842 z dnia 31 października 2019 r. ustanawiającego zasady stosowania dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do dalszych ustaleń dotyczących dostosowań przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji ze względu na zmiany w poziomie dokładności, na system monitorowania oraz raportowania emisji dwutlenku węgla i poziomów działalności składa się nie tylko zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych oraz dokumenty z nim związane, ale także zestaw procedur powiązanych, które należy wdrożyć i utrzymywać, czy cykliczne raportowanie, obejmujące swoim zakresem m.in.:
- emisję dwutlenku węgla;
- zmiany zdolności produkcyjnej;
- zmiany poziomu działalności;
- zmiany w instalacji;
- raportowanie o możliwych zmianach w zakresie udoskonaleń metodyki monitorowania.
Wspomnieć należy również o innych obowiązkach bieżących prowadzącego instalację, wynikających z rozporządzenia MRR i FAR:
- bieżący nadzór nad urządzeniami pomiarowymi, obejmujący zapewnienie ich regularnej kalibracji, regulacji oraz kontroli;
- zapewnienie jakości informatycznych systemów wykorzystywanych do działań w zakresie przepływu danych dotyczących monitorowania wielkości emisji oraz do określania poziomów działalności;
- prowadzenie działań kontrolnych w zakresie przepływu danych;
- przeprowadzanie wewnętrznych przeglądów obejmujących wykonywanie cyklicznych ocen adekwatności oraz walidacji danych, polegających na sprawdzeniu ich kompletności, a także porównaniu z danymi historycznymi oraz danymi uzyskanymi z różnych systemów;
- w przypadku stwierdzonych niezgodności – określenie możliwych działań naprawczych;
- kontrola procesów zlecanych na zewnątrz;
- odpowiednie dokumentowanie i archiwizowanie danych dotyczących monitorowania wielkości emisji z instalacji.
Terminy realizacji ww. obowiązków zostały szczegółowo wskazane w ustawie o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, a ich niedotrzymanie niesie ze sobą konsekwencje prawne i finansowe. Elementem EU ETS, mogącym mieć korzystny wpływ finansowy, ale jednocześnie stanowiącym dodatkowe obciążenie, jest możliwość uzyskiwania bezpłatnych uprawnień do emisji. Zasady szacowania możliwych do uzyskania bezpłatnych uprawnień do emisji są najbardziej skomplikowanym elementem całego EU ETS.
Uczestnictwo przedsiębiorstwa w EU ETS niesie ze sobą ogrom obowiązków o stosunkowo dużym wpływie na koszty prowadzenia instalacji (cena 1 uprawnienia wynosi obecnie ok. 20 EUR, a ustawa o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych określa również szereg kar). Z tego względu, aby instalacja funkcjonowała w EU ETS zgodnie z przepisami prawa polskiego i unijnego, przedsiębiorca musi poświęcić coraz więcej czasu, by zmiany w tych przepisach monitorować, a wynikające z nich obowiązki dopełnić we wskazanych terminach.
Outsourcing CO2 – zlecenie zdalnego i fachowego doradztwa innym
Mając na uwadze szeroki zakres obowiązków związanych z tematem ochrony środowiska w przedsiębiorstwie, coraz popularniejszym rozwiązaniem jest przeniesienie części swoich obowiązków dotyczących terminowej i rzetelnej realizacji zadań związanych z uczestnictwem instalacji w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji na zewnętrzną firmę świadczącą usługę outsourcingu CO2. Takie rozwiązanie zidentyfikowanej potrzeby pozwoli spełnić wymagania prawne w sposób pewny, efektywny i korzystny ekonomicznie.
Współpraca w formie outsourcingu CO2 ma dla przedsiębiorstwa, które się na nią zdecyduje, wiele zalet. Przede wszystkim pracodawca nie ponosi dodatkowych kosztów związanych z bezpośrednim zatrudnieniem wyspecjalizowanej kadry pracowników, a otrzymuje dostęp do zasobów personalnych firmy świadczącej usługi w danej dziedzinie.
Autor: Fundacja Razem dla Środowiska